RBI Two Factor Authentication: आजकाल अनेक लोक ऑनलाईन व्यवहार करत असले तरी, सायबर फ्रॉड (Cyber Fraud) आणि आर्थिक फसवणूक होण्याचे प्रमाण वाढत आहे. या समस्येवर कायमस्वरूपी उपाय शोधण्यासाठी भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने एक मोठा आणि ऐतिहासिक निर्णय घेतला आहे.
ऑनलाईन व्यवहारांमध्ये सुरक्षितता (Security) वाढवण्यासाठी RBI लवकरच ‘टू फॅक्टर ऑथेंटिकेशन’ (Two Factor Authentication – 2FA) ही नवी प्रक्रिया लागू करणार आहे. या निर्णयामुळे भविष्यात ऑनलाईन स्कॅम आणि लूटमार कमी होण्याची आशा आहे, ज्यामुळे या निर्णयाचे सर्वत्र स्वागत होत आहे.
RBI चा नवा निर्णय नेमका काय आहे?
सायबर क्राईम आणि ऑनलाईन फ्रॉड थांबवण्यासाठी RBI ने फक्त एसएमएस-आधारित ओटीपी (OTP) व्हेरिफिकेशन प्रक्रियेवर अवलंबून न राहण्याचा निर्णय घेतला आहे.
- नवी पद्धत: आता प्रत्येक ऑनलाईन आर्थिक व्यवहार करताना टू फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (2FA) प्रक्रिया अनिवार्य केली जाईल.
- उद्देश: या निर्णयामुळे सायबर गुन्हेगार किंवा हॅकर्सना एकाच माहितीच्या आधारे फसवणूक करणे कठीण होईल.
- अंमलबजावणीची तारीख: RBI च्या निर्देशानुसार, हा निर्णय येत्या १ एप्रिल २०२६ पासून प्रत्यक्ष लागू होण्याची शक्यता आहे.
टू फॅक्टर ऑथेंटिफिकेशन (2FA) म्हणजे काय?
टू फॅक्टर ऑथेंटिफिकेशन म्हणजे, कोणताही आर्थिक व्यवहार पूर्ण करण्यासाठी दोन वेगवेगळ्या सुरक्षा स्तरांवरून खातरजमा (Verification) करणे.
सध्या फक्त ओटीपी (जे ‘माहिती’ किंवा Knowledge Factor आहे) वापरला जातो. 2FA मध्ये दुसरा सुरक्षा स्तर जोडला जाईल.
2FA कसे काम करेल?
१ एप्रिल २०२६ पासून हा निर्णय लागू झाल्यावर, डिजिटल आर्थिक व्यवहार पूर्ण करण्यासाठी तुम्हाला खालील दोन टप्पे पार करावे लागतील:
- पहिली पायरी (माहिती/Knowledge Factor): तुमच्या मोबाईल नंबरवर आलेला ओटीपी (OTP) प्रविष्ट करणे.
- दुसरी पायरी (मालमत्ता/Possession Factor or Biometric Factor): या टप्प्यात तुम्हाला तुमच्या ओळखीची खात्री (Identity Verification) करावी लागेल. यामध्ये खालीलपैकी कोणत्याही एका पद्धतीचा समावेश असू शकतो:
- फोनचा पासवर्ड किंवा पिन (PIN) कोड टाकणे.
- बायोमॅट्रिक्स (उदा. फिंगरप्रिंट स्कॅन किंवा फेस आयडी) द्वारे ओळख पटवणे.
या दोन स्तरांवरील कोड/माहिती मॅच झाली, तरच संबंधित आर्थिक व्यवहार यशस्वीरित्या पूर्ण होईल. ही सुविधा अॅप-आधारित (App-Based) असण्याची शक्यता आहे.
या निर्णयाचा फायदा काय होईल?
RBI च्या या निर्णयामुळे भविष्यात ऑनलाईन फसवणुकीच्या घटनांमध्ये मोठी घट होईल, अशी आशा आहे:
- वाढलेली सुरक्षा: जर सायबर गुन्हेगारांना तुमचा ओटीपी मिळाला, तरी ते व्यवहार पूर्ण करू शकणार नाहीत, कारण त्यासाठी त्यांना तुमचा फोनचा पासवर्ड किंवा बायोमेट्रिक माहितीची गरज पडेल.
- फसवणूक थांबेल: टू फॅक्टर ऑथेंटिकेशनमुळे ‘व्यवहार करणारी व्यक्ती’ तुम्हीच आहात, याची खातरजमा करणे सोपे होईल आणि अनधिकृत व्यवहार थांबतील.
जरी हा निर्णय लागू होण्यासाठी आपल्याला काही काळ वाट पाहावी लागणार असली तरी, डिजिटल व्यवहारांची सुरक्षितता वाढवण्यासाठी हे एक क्रांतिकारी पाऊल मानले जात आहे.
