RBI New Rule: गेल्या काही वर्षांत ग्राहकांकडून मोबाईल फोन, लॅपटॉप आणि इतर गॅजेट्स खरेदी करण्यासाठी छोट्या रकमेची कर्जे (Customer Loans) घेण्याचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या वाढले आहे. यामुळे बँकिंग व्यवसायात वाढ झाली असली तरी, कर्ज थकीत (Default) होण्याचे प्रमाणही वाढले आहे. यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) लवकरच कर्ज वसुलीसाठी महत्त्वाचे नवीन नियम लागू करण्याच्या विचारात आहे.
मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, या नवीन नियमांमुळे EMI भरण्यास उशीर झाल्यास बँका आणि वित्तीय कंपन्यांना कर्जावर घेतलेले डिव्हाईस दूरस्थपणे (Remotely) लॉक करण्याचे अधिकार मिळू शकतात.
नवीन नियमामागील मुख्य उद्देश
कमी रकमेच्या ग्राहक कर्जांमध्ये वाढत्या थकीत प्रकरणांना आळा घालणे, हा RBI च्या या नवीन नियमामागील मुख्य उद्देश आहे.
कर्ज वसुलीची नवी पद्धत
- डिव्हाईस लॉक: कर्जावर खरेदी केलेल्या स्मार्टफोन किंवा लॅपटॉपमध्ये एक खास ॲप (Special App) असेल. कर्जाचा EMI न भरल्यास, बँक किंवा वित्तीय कंपनी या ॲपद्वारे त्या डिव्हाईसचे कार्य थांबवू शकेल, म्हणजेच तो लॉक करू शकेल.
- गोपनीयता सुरक्षित: सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, या नियमांमुळे ग्राहकाच्या डेटा किंवा गोपनीयतेशी (Privacy) कोणतीही तडजोड केली जाणार नाही. बँकेला केवळ डिव्हाईसचे कार्य थांबवण्याचा अधिकार असेल, ग्राहकाचा डेटा ॲक्सेस (Data Access) करण्याचा अधिकार मिळणार नाही.
- इतर गॅजेट्स: हाच नियम लॅपटॉप आणि इतर महागड्या गॅजेट्सवरही लागू होण्याची शक्यता आहे.
व्याजदरांवर होणारा संभाव्य परिणाम
जर हा नियम लागू झाला, तर याचा थेट परिणाम कर्जाच्या व्याजदरांवर होण्याची शक्यता आहे.
- सध्याची स्थिती: सध्या मोबाईल फोन किंवा लॅपटॉपसाठी मिळणारे कर्ज हे ‘कोलेटरल-फ्री’ (तारण-मुक्त) किंवा असुरक्षित कर्ज (Unsecured Loan) मानले जाते. त्यामुळे या कर्जाचे व्याजदर साधारणपणे १४ ते १६ टक्क्यांपर्यंत जास्त असतात.
- कर्जाची श्रेणी बदलणार: जर डिव्हाईस लॉक करण्याची अट लागू झाली, तर हे कर्ज गृह कर्ज किंवा ऑटो लोनप्रमाणे ‘सुरक्षित कर्जां’च्या (Secured Loan) यादीत समाविष्ट करावे लागेल, कारण इथे डिव्हाईस हे ‘तारण’ म्हणून काम करेल.
- व्याजदर घटण्याची शक्यता: कर्ज सुरक्षित श्रेणीत समाविष्ट झाल्यास, त्याचे व्याजदर १४-१६ टक्क्यांवरून खाली येण्याची शक्यता आहे.
RBI चा हा निर्णय कर्ज वसुलीमध्ये बँकांना मदत करेलच, पण त्याचबरोबर प्रामाणिकपणे EMI भरणारे ग्राहक भविष्यात कमी व्याजदराचा लाभ मिळण्याची संधीही उपलब्ध होईल.
